Kwasy tłuszczowe jako czynnik poprawiający parametry rozrodu u bydła mlecznego
9 maja 2019
Grzegorz Goździewski z Pokojewa dochował się pierwszej stutysięczniczki. To 14-letnia krowa o imieniu Duża 3, która w dziesięciu laktacjach dała 104 288 kg mleka. Obecnie jest w okresie zasuszenia przed swoim 11 wycieleniem i nie wygląda na swoje lata. Na pierwszy rzut oka, to bardzo energiczna krowa, o zdrowych i mocnych nogach, ładnym pokroju i niezbyt dużym kalibrze. Jej wiek zdradza tylko opuszczone wymię, ale nie na tyle, żeby przeszkadzało w codziennym użytkowaniu.
Duża 3 to doskonała mieszanka hf-a i naszego bydła czarno-białego. Niestety, takich krów jest mało. Nie ma praktycznie stad i ośrodków, które prowadziłyby doskonalenie rasy polskiej czarno-białej.
Zakwalifikowano ją jako zachowawczą i zamrożono, by nie powiedzieć zmarnowano jej potencjał. Duża przejęła po bydle polskim długowieczność, niezbyt duży kaliber oraz mocne nogi, zaś po hf-ie mleczny charakter i wysoką wydajność –
oznajmił Grzegorz Goździewski, dodając, że Duża nigdy nie była rekordzistką pod względem wydajności laktacyjnej, dając w 305 dni laktacji od 10 do 11 tys. kg mleka. Z kolei ma w stadzie takie sztuki, które dają w laktacji nawet 16 tys. kg mleka, mają większy dolew krwi rasy hf, ale żyją krócej. W 2017 roku krowa z jego stada osiągnęła drugą wydajność na całe woj. mazowieckie wśród pierwiastek, dając ponad 16 tys. kg mleka w swojej pierwszej laktacji.
WIZYTÓWKA GOSPODARSTWA
Barbara i Grzegorz Goździewscy, wspomagani przez syna Rafała, gospodarują na 45 ha (33 ha własnych i 12 ha dzierżawy) we wsi Pokojewo (pow. ciechanowski, gm. Opinogóra Górna). Uprawiają 27 ha kukurydzy oraz 18 ha użytków zielonych: mieszanki traw z lucerną bądź koniczyną czerwoną, a także lucernę w czystym siewie. Utrzymują ponad 120 sztuk bydła, w tym 65 krów. Miesięcznie dostarczają 60 tys. litów mleka do OSM w Giżycku. Wydajność stada liczona z oceny jest najwyższa w powiecie ciechanowskim i wynosi 12 341 kg mleka, przy parametrach 3,89% tłuszczu i 3,45% białka.
Niezauważalna, a taka ważna.
Mimo ukończonych 10 laktacji, Duża 3 jest krową niezauważalną, tzn. bezproblemową. Jak zapewnia Grzegorz Goździewski, ani razu nie przyjeżdżał do niej lekarz weterynarii, a zawsze zacielała się, nawet teraz mając kilkanaście lat, najpóźniej przy drugim zabiegu inseminacji. Ani razu nie przechodziła zapalenia wymienia, a nawet teraz poziom komórek somatycznych w mleku wynosi u niej ok. 150 tys. na 1 ml.
Nie tylko Duża 3 żyje długo, ale też całe stado Grzegorza Goździewskiego wyróżnia się pod tym względem. Wszak przeciętna krowa jest tu utrzymywana przez 4,4 laktacji, jeśli przemnożymy to przez średnią wydajność laktacyjną, a ta jest najwyższa w powiecie ciechanowskim i wynosi 12 341 kg, to uzyskamy 54 300 kg mleka przeciętnie od krowy za życia. Niewiele stad może pochwalić się takim wynikiem, tym bardziej tych utrzymujących krowy na uwięzi.
To właśnie z obory uwięziowej korzystają krowy dojne. Obiekt bezstropowy został rozbudowany przed 5 laty poprzez dodanie trzeciego rzędu legowisk i drugiego, tym razem położonego przy ścianie bocznej, stołu paszowego. W sumie 68 legowisk, wyłożonych matami i ścielonych słomą, obsługuje dojarka przewodowa DeLaval wyposażona w 12 aparatów udojowych. Obornik usuwany jest za pomocą przystosowanego wózka widłowego. Z kolei krowy zasuszone i jałówki korzystają z zaadaptowanej do ich potrzeb stodoły. Chodzą tam pogrupowane na głębokiej ściółce mając wolny dostęp do wybiegów.
Krowa ekonomiczna – cel nr 1
Duża 3 w sumie dała hodowcy 5 córek, z których dwie miały nie tak dobre wyniki jak matka, ale warte odnotowania. Jedna z nich w ośmiu laktacjach dała 85 tys. kg mleka, rodząc przy tym 5 cieliczek a druga w niespełna 5. laktacjach przekroczyła 42 tys. kg białego surowca, dając 3 cieliczki. W sumie z tej linii krów o nazwie Duża w stadzie przewinęło się już 36 sztuk. Najmłodsza córka Dużej 3 o nazwie Duża 36, to jałówka w wieku do krycia. Są też w tej oborze wartościowe krowy pod względem długowieczności także z innych linii genetycznych jak np. Czarna 15, która też na obecną chwilę przekroczyła już 100 tys. kg mleka, będąc w 9. laktacji, ale jeszcze nie została oficjalnie sklasyfikowana jako stutysięczniczka. Z kolei Kawka 7 w ósmej laktacji dała już 94 tys. kg mleka.
Chociaż wyniki osiągane przez Grzegorza Goździewskiego same mówią za siebie, to rolnik sam o sobie mówi, że nie jest hodowcą tylko producentem mleka.
– Nie czuję się hodowcą, nie jeżdżę na wystawy i nie chcę mieć krów wystawowych, bo te pięknie wyglądają, ale nie zawsze są ekonomiczne. Mnie interesują krowy ekonomiczne, a więc wydajne, ale też żyjące długo, dlatego przy doborze buhajów interesuje mnie nieduży kaliber i mocne nogi. Buhaje do kojarzenia według nakreślonych przeze mnie kryteriów pomagają mi dobierać doradcy z PFHBiPM Czesław Śmieciński oraz Janusz Tercjak – oznajmił rolnik, dodając, że korzysta z nasienia z oferty Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt, czyli spółki, której jest udziałowcem.
Zasuszenie i profilaktyka.
Hodowca stosuje w ostatnim czasie prosty, i jak twierdzi, niezawodny sposób na zasuszanie krów.
– Niezależnie jak wiele litrów mleka produkuje krowa, a powinna być już zasuszona, czyli pozostało jej ok. 6 tygodni do wycielenia, to dostaje antybiotyk zasuszeniowy, często wsparty specjalnymi czopami dostrzykowymi i przechodzi do stodoły na słabszą dawkę żywieniową – wyjaśnił.
Przy doju bardzo ważna jest higiena. Grzegorz Goździewski stosuje czyszczenie wymienia na sucho przed dojem oraz dipping poudojowy w sprayu. To pomaga utrzymać mastitis na niskim poziomie występowania, a jeśli któraś krowa ma oznaki zapalenia, to od razu próbka mleka jest badana i wdraża się leczenie antybiotykiem najbardziej odpowiednim do danego typu drobnoustroju. Jeśli na wynik trzeba dłużej poczekać, to stosowany jest antybiotyk o najszerszym spektrum działania, a po uzyskaniu wyników, już ten najbardziej odpowiedni. Jednak jak przyznał rolnik, w jego stadzie zapalenia wymion to rzadkość, bo najważniejsza jest profilaktyka.
Uwięź ma swoje zalety, ale…
– Na uwięzi wystarczy, że przejdę z przodu krów po stole paszowym, przejdę z tyłu za legowiskami i wszystko wiem. Idąc po stole paszowym widzę, która krowa ile zjadła paszy. Zaś z tyłu widzę, jaki każda ma kał, co świadczy o trawieniu oraz o niektórych schorzeniach metabolicznych, widzę ewentualny śluz i ruję. Jest to szybka i łatwa obserwacja stada – oznajmił rolnik, dodając, że nie miałby tak dobrej wydajności mlecznej, a już od 8 lat plasuje się w pierwszej trójce powiatowej pod tym względem, gdyby nie dobra współpraca z żywieniowcem, a jest nim Paweł Baliński z Agrofeed Consulting, oferujący nie tylko doradztwo, ale także dodatki żywieniowe własnej marki, jaką jest Bovino.
– Z Pawłem Balińskim współpracuję już od wielu lat. To on ustala dawkę, jaka powstaje w wozie paszowym, pracującym u mnie już ponad 10 lat. To polska i prosta, ale niezawodna maszyna Auto-Agro o pojemności 14 m3 z jednym ślimakiem pionowym, na którym jest 8 noży. Współpracuje z nią Zetor 8111, jest to zestaw nie do zajechania – przyznał Grzegorz Goździewski.
Rajgras zamiast słomy.
Dawka TMR ustawiona jest w granicach 30–33 l produkcji dziennej i zawiera: kiszonkę z kukurydzy, sianokiszonkę z traw i lucerny lub traw i koniczyny, młóto browarniane, poekstrakcyjną śrutę sojową, poekstrakcyjną śrutę rzepakową, makuch rzepakowy ekstrudowany, premiks Bovino, drożdże aktywne, bufor oraz omłot z rajgrasu poprawiający strukturę dawki uzupełniając ją we włókno, który rolnik stosuje zamiast słomy.
Dawka TMR ustawiona jest w granicach 30–33 l produkcji dziennej i zawiera: kiszonkę z kukurydzy, sianokiszonkę z traw i lucerny lub traw i koniczyny, młóto browarniane, poekstrakcyjną śrutę sojową, poekstrakcyjną śrutę rzepakową, makuch rzepakowy ekstrudowany, premiks Bovino, drożdże aktywne, bufor oraz omłot z rajgrasu poprawiający strukturę dawki uzupełniając ją we włókno, który rolnik stosuje zamiast słomy.
Z ręki najwydajniejsze krowy dokarmiane są preparatem Bovino Power Omega, zawierającym tłuszcz chroniony połączony z ekstrudowanymi nasionami lnu, dodatkowo także zadawany jest len ekstrudowany, aby jeszcze podnieść w dawce poziom kwasów omega. Z ręki zadawana jest również, wedle wydajności, mieszanka treściwa powstająca w gospodarstwie o składzie: śruta kukurydziana, śruta pszenżytnia, poekstrakcyjna śruta sojowa oraz premiks Bovino Mineral Vit Specjal. Używane są także w precyzyjnych dawkach dla wybitnych krów aminokwasy chronione oraz korektor na bazie kukurydzy, soi i rzepaku ekspandowanego.
Dawka wydaje się być skomplikowana, jest w niej dużo białka chronionego, a więc trawionego w jelicie, a nie w żwaczu, są nawet aminokwasy chronione, wszystko po to, aby obniżyć w niej poziom białka ogólnego, a jednocześnie podwyższyć poziom białka chronionego, czyli tego najbardziej przydatnego w produkcji mleka. Dzięki takiej strategii, dawka jest maksymalnie wykorzystana przez krowę, a żwacz mniej obciążony. Ma to prowadzić do niższych kosztów żywienia, lepszego rozrodu i niższego poziomu mocznika w mleku.
Andrzej Rutkowski
Ten artykuł został opublikowany w magazynie dla producentów mleka “Elita Dobry Hodowca”.
